O silah patlamasaydı Kuş Cenneti keşfedilmeyecekti
Alman Bilim adamı Curt Kosswig, Manyas Gölü'nün bir tatlı su faunası olarak ilginç bir gözlem mekanı olacağını tahmin ediyordu. Fakat gezi sırasında onun tahminlerini çok geride bırakacak ilginç bir şey yaşandı. Patlayan bir silah sesiyle gölün üzerinde aniden binlerce kuş havalandı. Orada bu kadar fazla kuş kolonisinin olduğunu kimse bilmiyordu. Kuşlardan rahatsız olup onları silahla kaçırmaya çalışan köylüler dışında...
Türk Zoolojisi'nin bir Alman bilim adamı tarafından kurulduğunu biliyor muydunuz? Kurulduğu yer Balıkesir'de yer alan Manyas Kuş Cenneti. Curt Kosswig aslında kanser araştırmaları yapan bir bilim adamıydı. 1928 yılında arkadaşları Myron Gordon ve Georg Haussler ile birlikte bugünkü kanser çalışmalarına da ışık tutan kanser genini keşfetmişlerdi.
Tarih 1937'ye geldiğinde ise Braunschweig Teknik Yüksek Okulunda Genel Biyoloji ve Zooloji dalında Profesör olan Kosswig, Almanya'daki memuriyetini bırakmak zorunda kaldı. Bunun sebebi Hitler'in çıkardığı Yahudilere Almanya kapıları kapatan yasasıydı. Birçok bilim adamı Almanya'dan ayrılmak zorunda kaldı. İşin ilginç yanı Kosswig Yahudi olmamasıydı. Peki neden Yahudi olmadığı halde Almanya'dan ayrıldı?
Biyoloji ve genetik alanında çalışmalar yapan Kosswig, Nazilerin ari ırk çalışmalarına istemeden ortak olmuştu. Bu işbirliği biraz daha ileri gidince o, öjeni gibi akıl dışı uygulamalarda çalışmayı reddetti. Naziler biraz daha ileri gidip Yahudiler aleyhine muhbirlik yapmasını isteyince Kosswig'in buradaki yerleşikliği sonlanmak durumunda kaldı.
Bilinmeyen Anadolu hayvanlarını keşfetti
Gelelim Kuş Cenneti'nin keşfine.... Alman bilim adamı birçok meslektaşı gibi ülkesinden ayrılınca çalışmalarını sürdürebileceği bir ülke aradı. Aynı dönemde üniversite reformu üzerine çalışan Türkiye göçmen bilim adamlarının kabulü için bir anlaşma imzaladı. Kosswig de bu anlaşma ile Türkiye'ye geldi.
Önce İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji Enstitüsüne zooloji Profesörü ve Enstitü Direktörü olarak atandı. Özellikle Güney ve Doğu Anadolu bölgelerinde çalışmalar yaptı. Bölgede yaşayan memeli hayvanlar, kuşlar, böcekler, sürüngenler, kurbağalar, balıklar ve omurgasız hayvandan örnekler topladı.
Dünya literatürüne daha önce girmemiş birçok türü de böylelikle keşfetti. Bu Anadolu gezilerinden birinde yolu Manyas'a düştü. Kosswig, Manyas Gölü'nün bir tatlı su faunası olarak ilginç bir gözlem mekanı olacağını tahmin ediyordu.
1939 yılında yapılan bu gezi sırasında çok ilginç bir şey yaşandı. Patlayan bir silah sesiyle bölgede aniden binlerce kuş havalandı. Bu çok şaşırtıcı bir görüntüydü. Orada bu kadar fazla kuş kolonisinin olduğu daha önce fark edilmemişti.
Tahminlerin çok ötesinde farklı kuş türü vardı bu bölgede. Yapılan araştırmalar şaşkınlığı daha da artırdı. Kuş popülasyonunda 100 bini aşan bir rakam söz konusuydu.
Köylüler kuşlardan rahatsızdı
Peki o silah neden patlamıştı? Bunun da ilginç bir hikayesi var... Bölgede yaşayan ve çiftçilik yaparak hayatlarını sürdüren köylüler bu kadar kuşun burada yuvalanmasından oldukça rahatsızdı. Ağaçlarını, buradaki kuşların kuruttuğunu düşünüyorlardı.
Belirli dönemlerde nöbet tutuyor ve kuşları kaçırmak için ateş açıyorlardı. Kosswig köylülerle konuştu. Ağaçları kurutanın kuşlar değil tırtıllar olduğunu, tırtılları da aslında kuşların yiyerek köylülere yardımcı olduğunu anlattı. Bölgede kuşların korunması için köylülerden destek istedi.
Hatta Kosswig köylülere kuşları korumaları için para verdi, nöbet tutmalarını sağladı. Kosswig bu ve benzeri birçok bilimsel araştırması için kendi imkanlarını zorladı. Hayatı boyunca maddi sıkıntılar yaşadı.
78 yaşında Hamburg'da vefat etti ve fakat vasiyeti üzerine naaşı ikinci vatanım dediği Türkiye'ye getirildi. Mezarı bugün İstanbul'daki Aşiyan mezarlığında.
